Istota i rodzaje ubezpieczeń

Ludziom i posiadanym przez nich dobrom zagrażają różne wydarzenia losowe, które mogą spowodować śmierć, uszczerbek na zdrowiu lub ubytek albo stratę majątku. Wywołuje to uzasadnioną skłonność do tworzenia wspólnych zasobów przeznaczonych na wyrównanie powstałych szkód materialnych lub na łagodzenie następstw zdarzeń losowych. Najczęściej spotykaną formą tworzenia wspólnych zasobów pieniężnych jest ubezpieczenie.

Istotą ubezpieczenia jest gromadzenie kapitału powstającego ze składek ubezpieczeniowych podmiotów, przeznaczonego na wyrów- nanie uszczerbku materialnego lub łagodzenie następstw spowodowanych określonymi zdarzeniami losowymi.

Ubezpieczenie związane jest z ryzykiem, gdyż zdarzenie powodujące straty może, ale nie musi, nastąpić i nie można z góry określić wysokości powstałej szkody. Stopień ryzyka jest różny w poszczególnych rodzajach zdarzeń losowych i jest głównym czynnikiem wpływającym na wysokość składki ubezpieczeniowej. Składka ubezpieczeniowa, którą ubezpieczający się płaci instytucji ubezpieczeniowej, powinna pokryć wypłatę przewidzianych odszkodowań w danym okresie (tę część nazywa się składką netto) oraz koszty działalności instytucji ubezpieczeniowej, jej zysk i działalność prewencyjną polegającą na zapobieganiu powstawaniu i rozszerzaniu się niepomyślnych zdarzeń losowych powodujących szkody. Składka netto łącznie z częścią pokrywającą koszty, zysk i działania prewencyjne stanowi składkę taryfową płaconą zakładowi ubezpieczeniowemu. Generalne założenie ubezpieczeniowe, stanowiące że stawka netto powinna pokryć wypłatę odszkodowań nosi nazwę zasady równoważności składek i świadczeń lub zasady ekwiwalentności. W stosunku ubezpieczenia występują dwie albo trzy osoby (prawne lub fizyczne):

– ubezpieczający, który zawiera z instytucją ubezpieczeniową umowę ubezpieczenia i płaci ustaloną składkę oraz jest uprawniony do otrzymania odszkodowania ubezpieczeniowego, przy czym to uprawnienie może przekazać na rzecz osoby trzeciej,

– ubezpieczony, czyli osoba, której dobra są objęte ochroną ubezpieczeniową i ma z tego tytułu prawo do odszkodowania, jeżeli wystąpi szkoda,

– ubezpieczyciel, którym jest instytucja (zakład, towarzystwo, przedsiębiorstwo) prowadząca działalność ubezpieczeniową, zwaną również asekuracyjną, pobierająca składki ubezpieczeniowe i wypłacająca odszkodowanie.