Metoda odchyleń

Porównując wskaźniki w różnym zakresie i w różnych ujęciach, o których wspomniano w poprzednim punkcie, należy określić odchylenie między sprecyzowaną w trakcie analizy wielkością badanego zjawiska a bazą będącą podstawą oceny. To ustalenie różnic wynika z porównania wymienionych wielkości i dlatego w niektórych opracowaniach można spotkać się ze znakiem równości między metodą porównań i metodą odchyleń. Opracowania te traktują metodę odchyleń poniekąd jako dalszy ciąg metody porównań, wynikający z logiki jej praktycznego stosowania.

W zależności od tego, czy przedmiotem porównania są zjawiska jednorodne czy różnorodne, stosuje się – do ustalenia odchyleń – odrębne metody: metodę odchyleń bezwzględnych lub metodę odchyleń względnych.

Metodę odchyleń bezwzględnych stosuje się do ustalania różnic w wielkości tych samych zjawisk. Jeżeli na przykład wydajność pracy liczona na 1 robotnika wynosiła w roku poprzednim 4000 kg wyrobu, a w roku badanym 4160 kg, to odchylenie bezwzględne w wysokości + 160(4160 – 4000=160) wskazuje na pozytywną zmianę poziomu wydajności pracy. Nie wiadomo jednak, dzięki czemu nastąpiła poprawa wydajności.

Metodę odchyleń względnych stosuje się w badaniu różnorodnych zjawisk, które jednak są współzależne i kiedy kształtowanie się jednego zjawiska (zjawiska podstawowego) wpływa na określony przebieg kształtowania się zjawiska innego (zjawiska towarzyszącego). Na przykład dynamika wielkości produkcji wpływa w określony sposób na kształtowanie się dynamiki kosztów własnych, sumy wynagrodzeń itp. W tym wypadku zjawiskiem podstawowym jest wielkość produkcji, zjawiskami towarzyszącymi, których przebieg jest w pewnym stopniu równoległy, są zaś koszty własne i płace.

W ocenie kształtowania się zapasów materiałowych za zjawisko, od którego zależy ich poziom, można przyjąć wielkość zużycia materiałów, a zatem wielkość zużycia materiałów jest tu zjawiskiem podstawowym, zapasy materiałów natomiast – towarzyszącym.

W celu ustalenia wielkości odchylenia względnego oblicza się wskaźnik charakteryzujący dynamikę przebiegu zjawiska podstawowego, a następnie obliczonym wskaźnikiem koryguje się wielkość bazową zjawiska towarzyszącego. Określony w ten sposób poziom zjawiska towarzyszącego jest poziomem, jaki ukształtowałby się, gdyby zjawisko towarzyszące zmieniało się w takim samym tempie jak zjawisko podstawowe. Różnica między faktycznie osiągniętą wielkością zjawiska towarzyszącego a jego wielkością skorygowaną stanowi odchylenie względne.

Leave a reply

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>