Układ funkcjonalny, uwzględniający miejce powstania, grupuje koszty stosownie do stanowisk pracy lub komórek organizacyjnych bądź zgodnie z określonymi funkcjami spełnianymi przez podmiot gospodarczy, powodującymi powstanie tych kosztów. Głównym celem tego grupowania jest stworzenie warunków do wewnętrznej analizy kosztów oraz ustalenia osób odpowiedzialnych za ich wysokość. Układ taki nazywany jest funkcjonalnym, ponieważ miejscami powstania kosztów są określone funkcje dotyczące przedsiębiorstwa jako całości, które mają swe odbicie w podziale procesu gospodarczego przedsiębiorstwa na procesy zaopatrzenia, produkcji i zbytu.
W układzie funkcjonalnym w przedsiębiorstwie przemysłowym i usługowym można więc wyodrębnić:
– koszty zakupu materiałów, związane z zaopatrzeniem przedsiębiorstwa w surowce i materiały:
– koszty produkcji, obejmujące koszty wydziałów produkcji podstawowej, koszty wydziałów pomocniczych oraz koszty utrzymania zarządu przedsiębiorstwa:
– koszty sprzedaży, obejmujące koszty związane ze sprzedażą wyrobów gotowych, czyli koszty reklamy, opakowania, transportu wyrobów gotowych itp.
W przedsiębiorstwie handlowym układ funkcjonalny obejmuje na przykład koszty zakupu towarów, magazynowania towarów, przerobu handlowego, reklamy, sprzedaży, zarządu przedsiębiorstwa. Układ kalkulacyjny odgrywa dużą rolę w ustalaniu kosztu jednostki wyrobu i wskazuje konkretny cel, na jaki koszty zostały poniesione. Koszty według układu kalkulacyjnego dzieli się na dwie podstawowe grupy:
– koszty bezpośrednie,
– koszty pośrednie.
Podział kosztów pośrednich i bezpośrednich
Koszty bezpośrednie są to koszty, które można bezpośrednio przypisać konkretnemu wyrobowi na podstawie odpowiednich dokumentów. Takim dokumentem może być dowód pobrania materiałów, wskazujący ilość materiału pobraną do produkcji danego wyrobu, lub karta pracy, zawierająca liczbę godzin przepracowanych przy produkcji określonego wyrobu i stawkę godzinową. W skład kosztów bezpośrednich wchodzą:
– materiały bezpośrednie stanowiące surowce i materiały podstawowe, z których wytwarza się dany wyrób, i materiały pomocnicze oraz opakowanie, jeżeli można zaliczyć je na konkretne wyroby:
– paliwo i energia technologiczna obca, jeżeli istnieją odpowiednie przyrządy pomiarowe pozwalające na ustalenie zużycia energii do produkcji poszczególnych rodzajów wyrobów:
– place bezpośrednie, czyli płace robotników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji określonych wyrobów wraz z narzutami na te płace (składka ubezpieczenia społecznego i na fundusz pracy):
– inne koszty bezpośrednie, na przykład koszty prób laboratoryjnych, narzędzi specjalnych, jeżeli koszty te można odnieść do konkretnego wyrobu.
Do kosztów bezpośrednich zalicza się również straty na brakach obejmujące koszty nienaprawialnych braków produkcyjnych, koszty naprawy braków i koszt napraw gwarancyjnych. Koszty pośrednie związane są z działalnością poszczególnych odcinków produkcyjnych (oddziałów, wydziałów) lub całego przedsiębiorstwa i dotyczą wszystkich produkowanych tam wyrobów. Nie ma tu możliwości dokładnego ustalenia, jaka część kosztów przypada na określony rodzaj wyrobów. Mogą to być na przykład koszty ogrzewania, oświetlenia, płace kierownictwa wydziałów i administracji jednostki gospodarczej. Koszty te dzieli się na poszczególne wyroby w sposób umowny, proporcjonalnie do przyjętego wskaźnika, którym może być koszt robocizny bezpośredniej, materiałów bezpośrednich lub suma kosztów bezpośrednich. Koszty pośrednie dzieli się na:
– koszty wydziałowe, powstające w wydziałach produkcyjnych, na które składają się koszty związane z utrzymaniem ruchu maszyn i urządzeń, transportem wewnątrzwydziałowym, utrzymaniem czystości pomieszczeń wydziałowych, administracją wydziału oraz koszty amortyzacji itp.:
– koszty ogólne zarządu, obejmujące koszty dotyczące przedsiębiorstwa jako całości, na przykład koszty zarządu, amortyzacja środków trwałych ogólnego zastosowania, koszty utrzymania magazynów, laboratoriów zakładowych, podatki:
– koszty sprzedaży związane ze sprzedażą wyrobów gotowych, np. koszt wysyłki, opakowania.
Leave a reply